Depremin meydana geldiği günden bugüne dek kamuoyunu aydınlatmaya çalışan, katıldığı canlı yayınlarda zelzelelerle ilgili açıklamalarda bulunan, twitter paylaşımları nedeniyle gözaltına alınan akabinde hakkında yurt dışı yasağı konularak özgür bırakılan Jeofizik Yüksek Mühendisi Prof. Dr. Övgün Ahmet Ercan, İzmir ziyaretinde Bilim Sıhhat Haber Ajansı (BSHA) ile buluştu. Üzerinden bir ayı aşkın bir vakit geçen Kahramanmaraş merkezli zelzeleler ile ilgili değerlendirmelerde bulunan Ercan, sorularımızı yanıtladı. “Bir jeofizik mühendisi olarak ikamet edeceğiniz binayı seçerken nelere dikkat ediyorsunuz?” sorumuza “İstanbul’da oturduğum binanın zelzeleye dayanıksız olduğunu belgeledim. Terzi kendi söküğünü dikemiyor. Biz canınız tehlikede diyoruz, onlar malımız diyor. Türkiye’nin gerçek sorunu budur” dedi.
Ulaşılamayan 90 Bin Kişi Meyyit Ya da Canlı Nerede?
Kahramanmaraş merkezli sarsıntıların üzerinden bir ayı aşkın bir vakit geçti. Zelzelede can kayıplarının 48 bin 448’e yükseldiği açıklandı. Enkaz başlarında yakınlarına hala ulaşmayı bekleyen, enkazlardan çıkan çıkamayan kişi ve bireylere ulaşmaya çalışan çok sayıda depremzede var. Kahramaraş zelzeleleri meydana gelmeden evvel, bölgede zelzele olacağına ait açıklamalarda, hatırlatmalarda bulunan, Bilim İnsanı, Yüksek Jeofizik Mühendisi Prof. Dr. Övgün Ahmet Ercan, BSHA ile Karşıyaka’da bir ortaya gelerek sorularımızı cevapladı. Büyük zelzele felaketinin yaşandığı birinci andan itibaren yaptığı açıklamalarla kamuoyunu bilgilendirmeye ve aydınlatmaya çalışan Prof. Dr. Ercan, Kahramanmaraş sarsıntılarına ait bir ayın akabinde değerlendirmelerde bulundu. Yaşanan can kayıplarının, kayıt dışı kayıpların ya da yaşayan insan sayılarının, yapı yıkım sayılarına ait net bilgiler olmadığına dikkat çeken Prof. Dr. Övgün Ahmet Ercan, “Büyüklüğü 7,9 olarak geçen ortalama yıkım gücü 11 olan, fakat Antakya’da yıkım gücü 12 olarak belirlenen, yani yıkım eşiğinin en son basamağı olan birinci sarsıntı, insanların geçim kahrı çektiği bir periyotta kara kışta saat 04:17 üzere uykuda olunan bir vakitte meydana geldi. Meydana gelen zelzele sıradan bir sarsıntı değildi, harikulâde bir sarsıntıydı. Bu nedenle olabilecek en büyük yitimle karşı karşıya kaldık. Hesaplarıma yaklaşık en az 250 bin kişi göçük altında kaldı. Şu anda yaklaşık 50 bin kişinin meyyit çıkarıldığı söyleniyor. 110 bin kişinin de yaralı olarak kurtulduğu söylendiğine nazaran yaklaşık olarak 160 bin bireye şu anda ulaşıldı. Ulaşılamayan yaklaşık 90 bin kişi var. Bu 90 bin bireye ne oldu? Bilinmiyor. Tahminen 90 bin kişi kayıt dışı kurtulmuş olabilir. Bu zelzelede bilhassa küçük uzunluklu olan çocuklar çok kurtuldu. Fakat annesi babası içeride olanların birçoklarının nerede oldukları aşikâr değil. Sayılarının kaç olduğu da tam olarak bilinmiyor. Aileleri tarafından genç kızların da kayıp oldukları belirtilirken, mevki sahibi bireylerin bile kayıp olduğu duyumları alıyoruz” dedi.
“Ölü Yahut Canlı Olarak Yok Olanlar Var”
Yıkılan binaların enkaz kaldırma çalışmalarının gerçekleştirilmeye başlanmasıyla, medyaya yansıyan haberlerde kurtulan depremzedelerin, ‘bu meskende üç kişi, dört kişi vardı fakat yoklar halindeki seslenişleri ve olaylar ile karşılaşıldığını belirten Prof. Dr. Ercan, “İnsanlar yakınlarının enkazdan çıkmasını beklerken yok olduklarını görüyorlar. Meyyit yahut canlı olarak yok olanlar var. Bu bir soru işareti olarak duruyor. Bu bireyler canlı ise dirileri yok yahut meyyit iseler ölüleri yok. Bu türlü bir durumda şayet ölmüşler ise toza toprağa karışarak sanki ezkaza kepçeyle kamyonlara mı atıldı? Bunlar bilinmiyor. Bu tıp olaylarla 99 Gölcük sarsıntısında de karşılaşılmıştır” diye konuştu.
İvedi Bir Durum Kontrolü Yoktu, Ordu Alana Gönderilmedi!
“Deprem insanları kış günü yakaladı, hızlı durum idaresi yapılamadı. En geç 1 saat içerisinde kimin nerede ne yapacağının evvelden planlanması gerekiyordu” diyerek değerlendirmelerine devam eden Prof. Dr. Övgün Ercan şunları söyledi: “Göçük altında kurtarılabilecek bireylerin yüzde 80’i birinci 6 saat içerisinde kurtarılır, birinci 8 ile 10 saat içerisinde yüzde 90’ına ulaşılır. Kahramanmaraş depremlerindeki birinci teşebbüsler ekseriyetle arama kurtarma takımları tarafından değil enkazdan kurtulanlar tarafından gerçekleştirilmeye çalışıldı. Bu işi bilmeyen ve elinde hiçbir kurtarma aygıtı olmayan bireyler tarafından gerçekleştirildi. Beklenen sayıya ulaşılamadı. Göçükte meyyit ya da canlı kaydı olması gerektiği üzere tutulamadı. Bu nedenle tam sayı olarak kaç kişi öldü, kaç kişi yaşıyor bunu bilemiyoruz. AFAD’ın ve siyasalların açıklamalarına nazaran; ağır yaralı yapılar ve göçük yapılar bir ortada veriliyor. Göçük yapılara ait sayılar başta veriliyordu sonradan data akışı kesildi. Birinci anda 6 bin yapı göçtü bilgisi verilmişti. 6 bin göçüğe karşı 272 tane kurtarma grubu vardı. 6 bin göçük varsa, 6 bin tane kurtarma grubu gerekirdi ancak bu yoktu. Birinci gün ben de ordunun misyona inmesini söyledim. Zira arama kurtarma ekiplerinde eksiklik var ise ordu bu ülkede her vakit sarsıntı alanlarına iner. Gölcük sarsıntısında ordu 6-7 dakika sonra sarsıntı bölgelerindeydi. Bu sarsıntıda bunu göremedik politikler baştan beri varlardı diyorlar lakin kimse göremedi.”
Rezidanslar Da Yıkıldı Sorun Yalnızca Ekonomik Mi?
Yüksek Jeofizik Mühendisi Övgün Ahmet Ercan, Kahramanmaraş merkezli sarsıntılar sonrası ‘deprem takdiri ilahi değil, takdiri siyasi’ yorumunu yaparak, zelzeleler sonucu yaşanan can kayıplarının ve yıkımların fazla olmasının temelinde iktisadın yattığına işaret etmişti. Bu zelzelelerde lüks ve yüksek maliyetli otel, rezidans üzere yapıların da yerle bir olmasına ait yorumunu sorduğumuz Ercan şöyle dedi: “Yapı yıkımlarıyla ilgili birinci açıklamalarda yıkılan yapıların yüzde 52’sinin 2000 yılı öncesinde yapılan yapılar dendi. Yüzde 48’i sonradan yapılan yapılar diye söylendi. Lakin sarsıntı yönetmeliği 2007 yılında çıkmıştır. Bu sarsıntılarda yönetmeliğe uygun olarak yapılan ve göçen yeni yapıların oranının yüzde 1,5-2 ortasında olduğu belirtildi. Birçok yapı her ne kadar zelzele yönetmeliği çıktıktan sonra yapılmış olsa da 2019’da kadar yapı kontrol kuruluşun maaşını üstlenici firma veriyordu. O güne kadar olan yapılarda kontrol eksiklikleri var. Yapıların yüzde 20’si yerden gelen meseleler nedeniyle yıkılır, yüzde 80’i de yapıdan gelen sıkıntılar nedeniyle yıkılır. İsmi üzerinde yapı kontrolü deniyor. Bu zelzeleler de gösteriyor ki yer ve yapı kontrol kuruluşlarının dönüşmesi gereklidir. Her yapının kimlik dokümanının, yer, yapı ve güvenlik dokümanlarının çıkartılması, bunların tapulara işlenmesi gerektiğini lisana getirdim. Bunlar yapılırsa yapıyı satın alacak bireyler tapu dairelerinde tüm bu niteliklere erişebilirler. Bunu başarabilirsek olay kendi kendine bir sisteme girecektir.”
Ahlak Sorunu Da Var!
53 yıldır sarsıntıyla uğraştığını, insanların canını kurtarmak için çabaladığını belirten Prof. Dr. Ercan, sarsıntı felaketinde lüks binaların, rezidansların bile yıkılmasına yönelik sorumuza şöyle cevap verdi:”Ben canınız tehlikede diyorum, onlar da malımız diyorlar. Türkiye’nin gerçeği bu! Rezidanslar da yıkıldı hocam diyorsunuz, lakin herkes malım diyor. Yapılarının şık görünmesini, yeterli fiyata kiralayıp, âlâ fiyata satmak istiyorlar. Zahmetin kaynağı burasıdır. İş ahlak sorunu da var!”
İstanbul’da Oturduğu Bina Sarsıntıya Dayanıksız!
Oturacakları meskene karar verirken nelere dikkat ettiklerine ait sorumuza cevap veren Prof. Dr. Ercan, İstanbul Ortaköy’de oturduğu apartmanın zelzeleye dayanıksız olduğunu söyledi. İkamet ettiği bina ile ilgili çok sayıda incelemeyi kendi uğraşıyla yaptırdığını belirten Ercan, “İstanbul’da Ortaköy’de oturuyorum. Bulunduğun yapı belirli bir noktasında sarsıntıya karşı inançlı değil. Apartmanın bulunduğu dikintide yaklaşık 10 tane daire var. Ben en alt katında oturuyorum. Altımızda da garaj var. Garajlar çoklukla yumuşak kattır. Ben bunu önermediğimi de çeşitli televizyon kanallarında da söyledim. Sonra bunun bir incelemesini yaptıralım dediğim vakit herkes gerek yok dedi ki komşularım profesörler, hekimler, avukatlar, akademisyenler genel olarak. Gerek yok dediler ve ben bütün masraflarını kendim karşılayarak incelemeyi yaptırdım. Apartman toplantısı yapıldı. Benden memnun sonucu bekliyorlar bende dedim ki ‘Oturmuş olduğumuz yapı sarsıntıya inançlı değil’, ‘Nasıl yaparsın hoca?’ dediler bende ‘Ben bir şey yapmadım yapı böyle” dedim. Huzursuz oldular, yapılarını kaybetmekten korktular. Herkes mutsuz formda çaylarını içmeden toplantıdan ayrıldılar. Aydın reaksiyonu böyleydi. Terzi kendi söküğünü dikemiyor” biçiminde yaşadıklarını anlattı.
Bir Sarsıntı Bilimci Konut Alırken Nelere Dikkat Eder?
İkamet edeceği konutu alırken bir zelzele bilimci olarak nelere dikkat ettiğini sorduğumuz Prof. Dr. Ercan şöyle konuştu: “Ben çok şeye dikkat ediyorum zira ben bir yapı jeofizikçisiyim. Hasebiyle bir yapıyla ilgilendiğim vakit evvel yerin özelliklerine bakıyorum. Daha sonra davranış özelliklerini belirlemek için orada sismik elektro çalışmaları, radar, titreşimcik dediğimiz, mikrotremör rezonansa geliyor mu ona bakıyorum. Daha sonra da yapının bodrum katına inip sanki donatılarda paslanma, sıva patlamaları var mı diye bakıyorum. Beton niteliğine bakmak için ultrason aldırıyorum. Bir de donatıları, sargıları ve dikme ile kiriş ortasındaki bağları denetim ediyorum. Yapının biçimine rezonansa geliyor mu, gelmiyor mu onlara bakıyorum.”
JEOFİZİK YÜKSEK MÜHENDİSİ PROF. DR. ÖVGÜN AHMET ERCAN RÖPORTAJ’NIN İKİNCİ KISMI YARIN BSHA’DA….
